De como Propp foi Héctor Urién e de como a vida se podía reducir a fases de Doutor Who e á verosellemanza do terceiro principio da dinámica de Newton
Esta semana durou un mundo. Unha, que sempre ten na cabeza algunha historia de Gaiman (nunca se sabe cando son precisas… mellor dito, sempre son absolutamente necesarias) pensa que os mundos habitan ovos. Os ovos mundanos, a mundane egg nese xogo de palabras delicioso do inglés que nos fala dun ovo común e corrente que garda dentro o universo enteiro. Esta semana tamén durou o que dura un ovo ou o que se tarda en circunnavegar un ovo. Tanto durou que este sábado pola mañá sorprendinme a min mesma dicíndolle a Miguel, “non pode ser un ovo porque os parámetros do enunciado do problema establecen unha simetría total entre os catro cadrantes”. Non pasa nada, pronto deixei esa realidade.
De tanto que durou a un compañeiro do traballo deulle tempo a volver á Morfoloxía do Conto de Propp, ese libro que nos fascina a todas e todos cando nalgún curso nos falan dos estereotipos das historias, dos esquemas e das estruturas das mesmas e nos ofrecen unha sorte de diagrama de fluxo explicando as teorías do ruso (ou soviético, segundo prefiran). Unha, enganada por esa aparente simpleza, vai e merca a Morfoloxía do conto e… as cousas non son así, non son tal e como parecen, mais adoro esa soberbia de Propp xa no limiar asegurando que o seu é o único tratado científico e verdadeiro sobre a construción do conto que existe no mundo e tamén de que outros o tiñan tentado antes, pero non eran tan listos.
Dun xeito diametralmente oposto establece Héctor Urién as bases da narración oral, oposto na forma e tras varios anos de estudo tamén no fondo pero igual no achegamento da mente científica ao desenvolvemento da teoría narrativa. En fin, que as historias, moitas veces empezan cando nace o sol e o protagonista (ou a protagonista) vai pasado polos distintos momentos do día enfrontándose a distintos perigos ou puntos álxidos do ritmo narrativo, máis ou menos pactados cun público que agarda que as cousas se poñan interesantes cando toca que se poñan interesantes. A xenialidade vén despois, cando o narrador ou narradora consegue que as cousas se poñan interesantes nun momento inesperado sen perder o fío da consciencia.
As historias son iso, son a nosa voz fóra da cabeza que nos aprende que podemos cambiar, sobrevivir, mudar a pel. Son a noite eterna na que pasamos dando tumbos, sen cartos, por Nova York como o protagonista de “Jo que noche!” para salvarnos xusto ao mencer. E, agora que estamos todos camiñando por esta simplificadísima análise das historias, todos veredes que velaí está o truco. No feito de que o final dunha historia empata sen piedade co comezo de outra.
No final da segunda tempada de Martha Jones en Doctor Who, Martha percorre o mundo durante un ano enteiro contando unha historia. A mesma historia. A historia do Doctor, de aquel que non é lembrado pero que sempre estivo alí para salvar á humanidade. A existencia do Doutor, nestes días, semella dubidosa, sería a COVID unha sorte de invasión alieníxena que non nos permite atravesar a fenda no universo cara aqueloutro no que estabamos habituados a vivir? Rachamos o ovo mundano equivocado?
Martha percorre o mundo ao mencer, e entrégase ao propio Master de noite, e alí, rematado o ano, a humanidade pensa nunha única palabra. A humanidade únese nun único pensamento, incluso Jack Harness deixa un lado a súa libido e pronuncian esa única verba que nace das historias. Coa emoción habitual dos finais da BBC, e a felicidade que precisa o gusto británico polo peche das historias circulares, o Doutor salva o día mais é representativa esa frase que lle dedica mentres se reconstrúe ao seu inimigo estacional “podes facer moitas cousas pero non podes impedir que pensen”…
Quizáis ese sexa o momento inesperado do desenvolvemento do guión, devolverlle o protagonismo á humanidade á que O señor do tempo tanto admira e ama sen que nós, parte da propia especie, cheguemos a comprender por que.
No mencer remata a historia, Martha marcha sabendo que o seu amor non é correspondido e a TARDIS desaparece. Velaí o truco.
En cada camiño ao sur son testemuña dun novo día e navego polas súas dinámicas agardando a implacable acción que rompe a rutina. En cada noite unha nova persoa volvendo ao punto de partida.
No paseo da marítimo hai un ovo enorme mirando o mar. Cada noite cae e rompe en mil anacos. Eu, os venres, cando o miro, bótolle a culpa a Newton. Se o ovo cae e bate contra as pedras, a forza da caída élle devolta e a súa estrutura non aguanta tanta tensión estoupando en centos de miles de milleiros de minúsculos anacos. Non se lle ve o corazón, porque a clara escorrega rápida entre as pedras e enriquece o mar, cómena peis de cores brillantes alleos á escuridade da noite nova que abren e pechan as bocas en harmonía.
A xema, pastosa e amarela coma o sol, tarda en desfacerse. Chama polas gaivotas no arrecendo proteico a luz e a densidade. No tempo no que non chegan as damas da raíña e os cabaleiros do rei (o PAC está en Cangas), esfarélase tra as peteiradas dos paxaros.
Ninguén chora a perda deste mundo común, e a noite faise pecha. Comeza o segundo acto.