Publicado na revista Tempos novos 300. Maio de 2022.
Imaxe: Diego Seixo.
Un dos primeiros lugares que sucumbiron ante os bombardeos da ofensiva rusa de Járkov foi a Casa da palabra (Slovo), un bloque de apartamentos de 1920 levantado para albergar escritores nun momento no que a literatura na cidade florecía de xeito extraordinario. O reflexo desta idea no mundo capitalista lévanos sen dúbida ao Hotel Chelsea. A da destrución da cultura, por desgraza, pode facelo a moitas outras desde a mitificada queima da biblioteca de Alexandría ate a destrución en agosto de 1992 da de Sarajevo. Sempre pola mesma razón, sempre pola necesidade do opresor de erradicar o pasado, a identidade, de sementar o medo dominador, de destruír o papel que pode fornecer de xeito democrático á xente de cultura, ese outro nome que lle damos á vida. En definitiva, e como xa advertía Orwell naquel seu 1984, a nos privar dos alicerces dun futuro propio.
A aniquilación das bibliotecas non é nova pero non ten necesariamente que se levar a cabo a través de lume ou bombardeos. Segundo a definición da UNESCO non estamos só a falar dun espazo de almacenamento organizado de materiais impresos senón dunha estrutura que permite e proporciona medios para que a sociedade se documente, investigue e goce de entornas recreativas culturais. Polo tanto é responsabilidade da administración promover a existencia e correcto desenvolvemento deste servizo á comunidade, garantindo a súa existencia, non subsistencia, e o desenvolvemento pleno das funcións para as que son concibidas. Difícil levalo a cabo nun país no que, segundo o informe do CCG do 2014, perdemos 49 delas desde o ano 2002 mentres que no resto do estado aumentan; no que os horarios das que fican en pé se reducen de xuño a setembro por falta de contratación de persoal facendo que o acceso se realice só en quendas de mañá ou que quede totalmente inhabilitado durante semanas ou meses. Erguer unha nova biblioteca e fornecela de contidos textuais e vivenciais é erguer un país. Facelo ademais aproveitando lugares senlleiros como Slovo ou o Chelsea (de 1884) denota unha defensa do patrimonio material e da identidade soberbio. Enchela de persoal coñecedor do oficio e capaz de dinamizar unha vila, municipio, aldea, cidade é a aposta definitiva polo pensamento libre, o que non cae na imposición capitalista das últimas novidades, o que inviste en Tolstoi coa mesma ilusión que na obra autopublicada das persoas da parroquia.
No imaxinario popular os espías deixan mensaxes de vital importancia agachados nos tomos da Central Library de NY, o amor xorde cando unha persoa retira un tomo de Shakespeare na National Library de Londres e descubre a ollada intelixente da actriz que sempre quixo ser Hamlet e non Ofelia. As casas dos ladróns de guante branco teñen as paredes forradas de libros, e todos os arqueólogos que quixeron ser Indiana Jones saben que calquera misterio se desentraña sobre mesas de madeira á luz de lámpadas de tulipa verde escura.
Se a ficción explica a vida, só nos queda vivir de acordo coa nosa identidade. Coma dicía Brother Mouzone en The Wire “son a criatura máis perigosa neste país, son un negro cun carné de biblioteca”.